Ooit ontdekte ik dat als je door het
huidig Europa een Andreaskruis trekt de lijnen bijeenkomen in Braunau am Inn,
Hitler’s geboorteplaats. Typisch een ontdekking voor Harry Mulisch, leek me
dat. Op een kleine 100 kilometer afstand van Braunau am Inn ligt de Obersalzberg, waar Hitler in
1935 zijn presidentiele onderkomen de Berghof liet bouwen en waar algauw de
complete top van de nazipartij neerstreek. Het is tegen dit Beiers alpendecor
dat Eva Braun menig filmrolletje volschoot van haar geliefde. Hitler leerde
Braun kennen in 1929 op het kantoor van de fotograaf Hoffmann. Ze was toen 17
jaar en ze zou het ideale gangstermeisje worden: tamelijk charmant, zeer loyaal
en volslagen apolitiek. Op de films die ze van Hitler en zijn entourage maakte
op de Obersalzberg ziet Hitler er vooral ontstellend onnozel uit, als een
vroegoud keuterboertje (nomen est omen, Hitler betékent ook zoveel als
keuterboertje). Zijn stijl van zich voor de camera bewegen is die van gezag
uitstralen door stijf als een standbeeld
heen en weer te wiegen, met af en toe een militair hupsje tussendoor.
Ontspannen lijkt hij geen moment, onzeker en zich van zichzelf bewust des te
meer. Dat stijve en formele blijkt nog duidelijker in zijn omgang met kinderen
die, veel meer dan volwassenen, tot fysieke actie aanzetten: er dient gebogen,
geknield, gespeeld en aangeraakt
te worden. Hitler dwingt zichzelf in die rol, die van joviale oom, maar het
kost hem zichtbaar moeite. Zelfs in de manier waarop hij een hond streelt zit
iets houterigs. Je krijgt de indruk dat Hitler niet met levende wezens kon
omgaan, behalve in de meest formele, afstandelijke zin. Dat maakt een mens
kolossaal eenzaam, en kolossale eenzaamheid leidt tot kolossale woede. Hitler
was voortdurend bezig zichzelf te overschreeuwen en de Duitsers hadden behoefte
aan iemand die zichzelf overschreeuwde, iemand die het nationale gevoel van
verlies en onmacht kon omzetten in een Wagneriaanse overwinningsmythe. Hoe die
mythe precies tot stand kwam is gedetailleerd beschreven in Ian Kershaw’s
indrukwekkende Hitler-biografie. Daarover later meer.
