maandag 13 november 2017

De vooruitgang als verdienmodel




Niet zo lang geleden was ik een week in het huis van vrienden. Ik zeg huis, zelf noemden zij het een 'smart home'. Ze hadden werkelijk alles op het gebied van moderne technologie: de platste flatscreentelevisie, een koelkast die zelf de boodschappen bijhoudt, een schoonmaakrobot, de laatste snufjes op het gebied van hi-fi, stemgestuurde deuren en ramen, computers om het licht te bedienen en je van informatie te voorzien over van alles en nog wat. En natuurlijk aansluiting op wifi, internet en alle sociale media binnen handbereik.
En toen viel de stroom uit. Wat waren we blij dat er een open haard was en een doos Scrabble in de kast. We hebben het nog nooit zo gezellig gehad. 

Dankzij het internet en de sociale media kunnen we nu allemaal deelnemen aan één en dezelfde gemeenschappelijke wereld. Alleen: een wereld waarin we allemaal leven is niet de echte. Het is een geconstrueerde, virtuele werkelijkheid. Het is een platform waar we even vertoeven, om daarna weer terug te keren naar de halfslaap van ons werk, onze schoolopdracht, onze geliefde, het drama van onze eenzaamheid. Is het daarbij niet ironisch dat het uitgerekend een aan autisme lijdende nerd is geweest die ons het sprookje verkocht van gemeenschappelijkheid, de illusie van wederzijdse belangstelling en van wereldwijd samen te kunnen zijn?

Er zijn, lijkt mij, twee menssoorten met wie we dringend moeten leren communiceren: onszelf en de ander. In plaats daarvan leren de grote technologiebedrijven ons te communiceren met apparaten, wall to wall artificial intelligence. De praatpaal is de laatste robotfunctie op dat gebied, een die alle andere apparaten in onze omgeving kan bedienen: de cv-installatie, de telefoon, het licht, muziek, alarm. Meer dan de helft van de Amerikanen schijnt al zo'n robotpraatpaal in huis te hebben geïnstalleerd en praat letterlijk tegen de muren. De verkopers van robotpraatpalen willen ons doen geloven dat dit vooruitgang is. Is dat zo? Miljoenen jaren lang werd onze evolutie aangestuurd door ons instinct, onze biologie. Daar is inmiddels de technologie bij gekomen, en wel op zo'n manier dat er geen weg terug meer mogelijk is. Bij die ontwikkeling zullen we ons moeten neerleggen. Maar is er ook iemand die die ontwikkeling aanstuurt, er een richting aan geeft? Weet iemand waar dit gaat eindigen, is er een doel dat we kunnen nastreven? Het lijkt er meer en meer op dat we onze ontwikkeling als communicerende, verbinding zoekende soort nu lukraak in handen hebben gelegd van megalomane technologiebedrijven wiens voornaamste doel het is om geld aan ons te verdienen. Bedrijven die alle vormen van menselijkheid en spiritualiteit vervangen door business-strategieën en voor wie vooruitgang gelijk staat aan verdienmodel. 

Eerlijk gezegd maak ik me steeds meer zorgen over dat woord, vooruitgang, en wat er precies onder verstaan wordt. Want als er zoiets bestaat als vooruitgang zou het ons dan geen zorgen moeten baren dat we onze evolutie louter laten aansturen door economische groeimodellen, en maar heel zelden door ideologische of door spirituele? Steeds meer maak ik me zorgen dat we helemaal geen andere plannen hébben met onze vooruitgang dan een verdienmodel.

August Tholen